با فرا رسيدن ماه رمضان، براي افرادي كه به دليل ابتلا به بيماري، دارو مصرف مي نمايند، هميشه اين سوال مطرح است كه نحوه صحيح مصرف داروها در زمان روزه داري چگونه بايد باشد و آيا قطع مصرف داروها و يا جابجايي زمان مصرف دارو به زمانهاي قبل از سحر يا بعد از افطار كار درستي است يا خير. نكته قابل اهميت  كه بايد مورد توجه شاغلين گروه پزشكي قرار گيرد، حفظ سلامتي بيمار است.

در بارداري، شيردهي و برخي از بيماري ها مانند ديابت، فشارخون، روده تحريك پذير، يبوست، زخم هاي گوارشي (معده و دوازدهه)، اختلالات كليوي، اختلالات غده تيروئيد، بيماري هاي اعصاب و روان، قلبي عروقي و تنفسي، فرد ملزم مي باشد پيش از اقدام به روزه داري، با پزشك معالج خود در خصوص اقدام به روزه داري مشورت نمايد.

بيماران نبايد بدون مشورت با داروساز يا پزشك معالج خود، اقدام به قطع دارو، تغيير يا كاهش دوز مصرفي و يا تغيير زمان مصرف نمايند. رعايت نكردن اين اصول مي تواند منجر به عدم اثربخشي دارو، عدم دستيابي به اثرات درماني، بروز اثرات جانبي و تشديد بيماري شود. چنانچه فردي به رغم ابتلا به بيماري، پس از مشورت با پزشك معالج، مجاز به روزه گرفتن باشد، مي بايست به نكات زير توجه نمايد.

بيماران مبتلا به صرع، در معرض خطر تغيير دوز دارو در ايام روزه داري مي باشند. پزشكان علاوه بر بيماران صرعي كه با قطع دارو دچار بازگشت حملات تشنجي مي شوند، بايد به بيماران مبتلا به آسم كه با قطع داروهاي استنشاقي و افشانه هاي تنفسي دچار حملات آسمي مي شوند مشاوره دقيق داده و توصيه هاي لازم را ارائه بنمايند.  

مطالعات به عمل آمده روي داروهاي ضد فشارخون نشان مي دهد كه روزه داري تاثير خاصي بر اثربخشي اين داروها ندارد. البته گاهي اوقات لازم است در مورد داروهاي مدر (ادرار آور)، براي جلوگيري از كاهش آب بدن، پزشك اقدام به كاهش دوز اين داروها در بيماران روزه دار بنمايد.

برخي از داروهاي ضد التهاب اين قابليت را دارند كه دوبار در طول روز مصرف شوند. مصرف اين گونه داروها را مي توان با مشورت پزشك و داروساز به زمان افطار و سحر موكول نمود.

پزشك معالج، جهت درمان عفونت در بيمار روزه دار، مي تواند اقدام به تجويز آنتي بيوتيك هايي بنمايد كه به جاي چند بار مصرف در طي روز، يك يا دو بار در روز مصرف شوند.

برخي از داروها نيز به شكل آهسته رهش در بازار دارويي موجود مي باشند. در مورد اين داروها به جاي مصرف سه تا چهار بار در روز، پزشك مي تواند داروي آهسته رهش كه يكبار در روز تجويز مي شود توصيه نمايد.

تغيير نحوه مصرف برخي از داروها (از شكل خوراكي به شكل پوستي) در اين ايام نيز بنا به تجويز پزشك ممكن مي باشد. در صورت وجود اين شكل دارويي، بجاي مصرف برخي از داروهاي خوراكي، پزشك معالج مي تواند  آنها را به شكل زيست چسب (چسب پوستي دارو در صورت موجود بودن) تجويز نمايد.

هرچند روزه داري براي برخي از مبتلايان به ديابت بنابر تشخيص پزشك معالج مي تواند مفيد باشد، ولي تغيير خودسرانه دوز دارو و رژيم غذايي در برخي ديگر بسيار خطرناك است. بيماراني كه انسولين مصرف مي نمايند قبل از اقدام به روزه داري بايد با پزشك معالج خود مشورت نمايند. در تمامي بيماران ديابتي، كنترل مرتب قند خون و تنظيم آن بسيار مهم مي باشد.

نكته بسيار مهمي كه در خصوص سلامت بانوان لازم به ذكر است، استفاده خودسرانه از داروهاي ضد بارداري تركيبي مانند LD جهت قطع خونريزي دوران قاعدگي و به منظور كامل كردن روزه در ماه رمضان مي باشد. مصرف قرص هاي ضد بارداري تركيبي به روشي كه منجر به قطع قاعدگي شود، علاوه بر اين كه چرخه هورموني مصرف كننده دارو را مختل خواهد كرد، تبعات خطرناكي مانند اشكالات انعقادي و ايجاد لخته در عروق اندامهاي تحتاني و حتي عروق مغزي به دنبال خواهد داشت. خصوصا كه اين امر با كاهش مصرف مايعات ممكن است تشديد شود. شيوع اين عارضه با افزايش سن افزايش مي يابد و اين امر هشداري است براي بانواني كه در سنين بالاي 35 سال هستند، داراي اضافه وزن و سابقه ترومبوز مي باشند و يا سيگاري هستند و قصد مصرف داروهاي ضد بارداري بدون تجويز پزشك را دارند. لذا توصيه مي شود در هر زمينه خصوصاً مصرف دارو با پزشك و داروساز مشورت شود.   

 

توصيه هاي نحوه مصرف داروها در ماه مبارك رمضان

 1.             در خصوص اقدام به روزه داري و همچنين نحوه مصرف داروها، بايد با پزشك و داروساز مشورت نماييد.

2.             روزه دار عزيز، چنانچه مبتلا به بيماري خاصي هستيد كه مجبور به مصرف دارو در ايام مبارك رمضان مي باشيد، قبل از هر چيز با پزشك معالج خود مشورت نماييد.

3.             در زمان روزه داري هيچگاه وعده هاي دارو را خودسرانه حذف و يا به زمان ديگري موكول ننماييد. اين عمل سبب اختلال در روند درمان مي گردد. مصرف بسياري از داروها را مي توان پس از مشوت با پزشك به زمان سحري يا افطار منتقل نمود.

4.             روزه دار عزيز، چنانچه مبتلا به بيماري مزمن مانند فشارخون، ديابت، بيماري هاي گوارشي، اعصاب و روان، قلبي عروقي، تنفسي و اختلالات كليوي مي باشيد، در اين خصوص كه آيا روزه داري براي شما بدون اشكال است يا خير و همچنين در صورت بي خطري، در مورد نحوه مصرف دارو و رژيم غذايي مناسب در ماه مبارك رمضان، با پزشك و داروساز مشورت نماييد.

5.             اثربخشي بسياري از داروها، ارتباط مستقيمي با مصرف به موقع آنها در زمان معين دارد. در ايام روزه داري خودسرانه نوبت داروي خود را قطع ننماييد.

6.              قطع ناگهاني برخي از داروها به واسطه روزه داري بسيار خطرناك است. درباره قطع داروهاي خود و نحوه استفاده آنها در ماه مبارك رمضان، با پزشك و يا داروساز خود مشورت نماييد.

7.      بيماران ديابتي بايد پيش از شروع ماه مبارك تحت بررسي پزشكي قرار گيرند. بيماران بايد از نظر سطح قند خون، فشار خون، چربي خون، انعقاد خون و بررسي هاي كلي وضعيت بيوشيمي خون بررسي گردند و بر اين اساس رژيم غذايي و دارويي مختص هر بيمار قبل از شروع ماه مبارك تعيين گردد.

8.      هم بيماران و هم خانواده فرد مبتلا به ديابت بايد در رابطه با خطرات احتمالي تهديد كننده بيمار در ايام روزه داري مورد مشاوره قرار گيرند. همچنين در مورد علائم افزايش و كاهش قند خون، اندازه گيري قند خون، تنظيم وعده هاي غذايي، فعاليت بدني و مصرف داروها در ماه مبارك بايد آموزش لازم را دريافت كنند. علاوه بر اين، روش درمان و اقدامات لازم در صورت بروز مشكل بايد به همراه بيمار آموزش داده شود.

9.      استفاده خودسرانه از داروهاي ضد بارداري تركيبي مانند LD در بانوان جهت قطع خونريزي دوران قاعدگي و به منظور كامل كردن روزه در ماه رمضان، تبعات خطرناكي مانند اختلالات انعقادي و ايجاد لخته در عروق اندامهاي تحتاني و حتي عروق مغزي به دنبال خواهد داشت.

10.    لازم به ذكر است كه دريافت واكسن كوويد-19 منافاتي با روزه داري ندارد اما رعايت چند نكته براي افرادي كه در گروه اولويت براي دريافت واكسن كوويد-19 در ماه مبارك رمضان هستند، ضروري است:

ü  با توجه به هم زماني واكسيناسيون بيماري كوويد-19 با روزه داري و احتمال بروز مواردي مانند ايجاد لخته در عروق (حوادث ترومبوآمبوليك، ترومبوز سينوس وريدي مغز) به ويژه در افراد جوان، توصيه مي شود جهت مرتفع گرداندن خطرات قابل اصلاح براي مشكلات ايجاد لخته در عروق (ترومبوز)، به هيچ عنوان از داروهاي هورموني (داروهاي ضد بارداري خوراكي، داروهاي استروژني، استروئيدهاي آنابوليك و ...) به صورت خودسرانه استفاده نشود.

ü   با توجه به احتمال بروز واكنش هاي ازدياد حساسيت سريع بعد از تزريق هر واكسني، توصيه مي شود حتي الامكان فردي كه واكسن كوويد-19 را دريافت مي نمايد، در روز تزريق واكسن دچار كمبود مايعات بدن نباشد و روزه داران ترجيحا قبل از دريافت واكسن، سحري را ميل كرده باشند.

ü   در صورت بروز واكنش هاي ازدياد حساسيت سريع (سرگيجه، افت فشار، تورم صورت، گرفتگي صدا، بثورات پوستي خارش دار گسترده) بعد از تزريق واكسن حتما به مركز درماني مراجعه شود. تا زمان مراجعه بيمار به مركز درماني، جهت حفظ مايع داخل عروقي، پاهاي بيمار بالا نگاه داشته شود.

ü   براي كنترل درد عضلاني و درد استخواني و مفاصل (ميالژي و آرترالژي) بعد از تزريق واكسن كوويد-19 ، روزه داران مي توانند از شياف استامينوفن و يا شياف داروهاي ضد التهاب غير استروئيدي (تحت نظر پزشك) استفاده نمايند.

 

تهيه شده در گروه تجويز و مصرف منطقي دارو و اطلاع رساني فرآورده هاي سلامت

دفتر نظارت و پايش مصرف فرآورده هاي سلامت

سازمان غذا و دارو- وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي

فروردين 1400